şark çıbanı, çıban, tatarcık.
doğu ve güneydoğu anadolu bölgelerimizde sık görülmesi sebebiyle bu ismi alan bir parazit hastalığıdır.
halk arasında diyarbakır çıbanı, antep çıbanı, halep çıbanı ve bağdat çıbanı gibi isimlerle de çağırılmaktadır.
tıpta "heishmania tropica" adıyla bilinen bir parazitin marifetiyle ortaya çıkmaktadır. parazit, doğrudan bulaşabildiği gibi, "
tatarcık" sineği tarafından da insana taşınmaktadır.
belirtileri:
vücuda girdikten iki hafta sonra veya bir sene içinde, girdiği yerde birkaç milimetre çapmda pembe bir leke olarak ortaya çıkmaktadır.
bu leke zamanla sertleşerek kabarcık halini alır. rengi de koyulaşarak kararmaya başlar.
hastalık bu şekliyle bir yıl kadar devam ettikten sonra iz bırakarak kaybolabilir.
vücut direnci düşük kimselerde siyah kabarcık açılarak yara halini alır.
yaranın kabuğu kaldırıldığında, altından "çivi belirtisi" dediğimiz birtakım çıkıntılar ortaya çıkar. hastalık, bu çıkıntılarla birkaç yıl devam ettikten sonra iz bırakarak kaybolabilir.
daha çok ahn, burun, çene, ayak boyun ve kol gibi açık bölgelerde görülen hastalık iyileşse bile "tipik bir iz" bırakır. bu ize bakarak bir kimsenin bir zamanlar şark çıbanına yakalandığı rahatlıkla söylenebilir.
ne yapmalı?
en önemli korunma tetbiri, tatarcık sinekleri ile mücadeledir.
her şeye rağmen, ilk belirtisinden hastalığa yakalandığını farkeden kimse derhal bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.
tedavide:
yara içine emetin ve atebrin şırınga edilmesi iyi neticeler vermektedir.
ayrıca antimon bileşikleri, amfoterisin b ve neostibosan gibi ilâçların damar yahut kas yoluyla vücuda verilmesi tedaviyi hızlandırmaktadır.
yara yerine yerleşen bakterilerle mücadele etmek için antibiyotik ve sulfanomid kullanılır.
tedavi sırasında yara üzerindeki kabuklar temizlenmeli, pansuman edildikten sonra temiz gazlı bezle kapatılmalıdır.
(bkz:
tatarcık)
(bkz:
agcaganat)