şark çıbanı, çıban, tatarcık.

doğu ve güneydoğu anadolu bölgelerimizde sık görülmesi se­bebiyle bu ismi alan bir parazit hastalığıdır.
halk arasında diyar­bakır çıbanı, antep çıbanı, halep çıbanı ve bağdat çıbanı gibi isimlerle de çağırılmaktadır.
tıpta "heishmania tropica" adıyla bilinen bir parazitin marife­tiyle ortaya çıkmaktadır. parazit, doğrudan bulaşabildiği gibi, " tatarcık" sineği tarafından da insana taşınmaktadır.

belirtileri:
vücuda girdikten iki hafta sonra veya bir sene içinde, girdi­ği yerde birkaç milimetre çapmda pembe bir leke olarak ortaya çıkmaktadır.
bu leke zamanla sertleşerek kabarcık halini alır. rengi de koyulaşarak kararmaya başlar.
hastalık bu şekliyle bir yıl kadar devam ettikten sonra iz bı­rakarak kaybolabilir.
vücut direnci düşük kimselerde siyah kabarcık açılarak ya­ra halini alır.
yaranın kabuğu kaldırıldığında, altından "çivi belirtisi" dedi­ğimiz birtakım çıkıntılar ortaya çıkar. hastalık, bu çıkıntılarla bir­kaç yıl devam ettikten sonra iz bırakarak kaybolabilir.
daha çok ahn, burun, çene, ayak boyun ve kol gibi açık böl­gelerde görülen hastalık iyileşse bile "tipik bir iz" bırakır. bu ize bakarak bir kimsenin bir zamanlar şark çıbanına yakalandığı ra­hatlıkla söylenebilir.
ne yapmalı?
en önemli korunma tetbiri, tatarcık sinekleri ile mücadele­dir.
her şeye rağmen, ilk belirtisinden hastalığa yakalandığını farkeden kimse derhal bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.
tedavide:
yara içine emetin ve atebrin şırınga edilmesi iyi neticeler vermektedir.
ayrıca antimon bileşikleri, amfoterisin b ve neostibosan gibi ilâçların damar yahut kas yoluyla vücuda ve­rilmesi tedaviyi hızlandırmaktadır.
yara yerine yerleşen bakterilerle mücadele etmek için anti­biyotik ve sulfanomid kullanılır.
tedavi sırasında yara üzerindeki kabuklar temizlenmeli, pansuman edildikten sonra temiz gazlı bezle kapatılmalıdır.

(bkz: tatarcık)
(bkz: agcaganat)