başlık değişmiş ama ilk haliyle de anlatılacak şeyler vardı.
antep?te başlangıçta iki dolmuş hattı vardı. ıkisi de belediye otobüsleriyle aynı güzergahı izlerdi. biri şehreküstü?den başlar fidanlıkta biter, diğeri saçaklı mahallesinin eteklerindeki yeni halden başlar, başkarakol?da, ya da lise önünde sona ererdi. biri daha yeni model olan ama iki modeli de o gün için bile çok eski sayılan skoda marka station vagon arabalar çoğunluktaydı. aynı araçları daha sonra ankara?da da görünce yadırgamamıştım. ama ankara?da ikisi sürücü yanına olmak üzere yedi kişi alınırken antep?te bu sayı bir eksiğiyle altıydı. şoför mahalli tek kişiydi.
skoda marka araçların sayısı bir elin parmaklarını geçmiyordu. bu araçların yanı sıra artık fabrikası bile yok olmuş, iyi durumda olanlarına uluslar arası antik araba biriktiricilerinin bir dünya para verdiği otomobiller de vardı dolmuş yapılan. ıkisinin markası warszava (varşova) idi. çok uzun yıllar sonra bu otoların ikinci dünya savaşı öncesinde polonya?da yapıldığını öğrendim. bir de en yeni oto olarak, kurtuluş ılkokulu başöğretmeni mecit ateş?in kullandığına benzer (yeşil beyaz bir otoydu bu) opel kapitan model araba vardı. tabi daha eskiydi. bunu da araştırdım. 1951 veya 52 model olduğunu tahmin ediyorum.
bu dolmuşların büyük çoğunluğu, şehreküstü fidanlık hattında çalışırlardı ve daha sonra ankara?da dikimevi ? kızılay ? bahçeli hattında çalışan dolmuşların kızılay?da mutlaka durması gibi karagöz?de durak yaparlardı.
bu taksi dolmuşlar çok çok eskiydi muhtemelen bünyelerinde kamyon parçası bile barındırıyorlardı. yeni bir aracın olağanüstü pahalı olduğu bir dönemde bu normaldi diye düşünüyorum. 1965 yılında 1964 model bir volkswagen kaplumbağanın yüz bin bir mercedesin üç yüz bin liranın üstünde olduğunu hatırlatayım. bu paraların birincisiyle bir apatman dairesi, ikincisiyle o zamanların en gözde semti kolej tepede bir villa alınabilmekteydi.
saçaklı mahallesindeki yeni hal önünden kalkan dolmuşlar ise tam bir alemdi. halden mal alan esnafın malını taşıyan at arabaları (naylon arabalar) boş kalan yerlere de yolcu alırlardı. bu her zaman olmazdı. esas dolmuşlar bugün ülkemizde çok az görülen triportörlerdi. evet? otomobilin çok pahalı olmasına karşılık bu triportörler antep halkının çok sevdiği motosiklet fiyatınaydı. tek marka motoguzzi?ydi. bu markanın hala triportör ürettiğini duyunca şaşırmayın. dolmuş olarak kullanılışı şöyleydi: kasaya karşılıklı olarak iki sıra çakılmıştı. bu sıralara üçer kişi otururdu. yedinci kişi sırtı sürücü bölümüne denk gelecek şekilde küçük bir kürsüye oturur, yükler de ortadaki boşluğa istif edilirdi. bu bölümün üstü bir brandayla kaplıydı. elinde yük olmayan veya hatırlı müşteri de sürücünün yanına otururdu. sürücü önce paraları tahsil eder sonra yola koyulurdu.
benim hayal meyal anımsadığım bir diğer toplu taşım aracı da faytonlardı. şimdi örneklerini ancak turistik beldelerde gördüğünüz faytonlardan bir ara antep?te çokça varmış. ben bir kez bindiğimi hatırlıyorum. bunu anneme sordum, doğruladı, ancak o da ayrıntı veremedi. ama antepli hemşerilerim şehirlerinde bir zamanlar faytonla da dolaşıldığını bilsin diye buraya almak istedim.
ücret demişken her antep tatilinde aynı durum olur, hat ücretinin sabit olduğunu ilk binişte mutlaka aşağı yukarı şu muhabbetten sonra hatırlarım, ben ve kuzenler dolmuşa bineriz arkadan para uzatırlar
ben: neresiydi?
arkadakiler:?????
ben: teyze nerenin ücreti, nerde inceksiniz???
arkadakiler aralarında
teyze 1: ne diy?
teyze 2: nere diy, nerde iniciniz diy, nediciyse
teyze 1: dışarılı zaar
sonra bana: uzat deyzem uzat iki gişi de şöför bilir
kuzen: ya kızım hep aynı ya bi sus bi sormadan uzat senden başka soran var mı binmiycem senle de işte merhametten ...
oilbay54