osmanlı ıdaresinde antep


antep ?in osmanlı ımparatorluğuna katılması ( 20.08.1516 )

antep halkı 1516 yılında yavuz sultan selim kumandasındaki osmanlı ordusunu, antep yöresine geldiği zaman, sevinçle karşılamıştı. antep kalesi muhafızı yunus bey, kalenin anahtarını 20 ağustos 1516 günü törenle osmanlı hükümdarına vermişti. kilis yakınlarında memlûklarla yapılan mercidabık meydan savaşında antep halkı, osmanlı ordusu saflarında savaşmışlardı. böylece antep yöresinde osmanlı yönetimi başlamıştı.

antep halkının ekonomik üstünlüklerini koruduğu devir ( 1516 ? 1596 )

osmanlı ımparatorluğu diğer türk? ıslam devletleri geleneklerine uyarak, antep yöresi halkının iç işlerine karışmamıştı. gaziantep ve çevresindeki şehirlerde ticaret ve sanayi gelişmeye devam etmişti. bu devirde zengin vakıf kuruluşları, esnaf birlikleri, sosyal yardım kurumları, medreseler ve köy aşiret oymaklarının düzenli çalıştıkları, gaziantep müzesinde 175 büyük cilt halinde saklanan ( gaziantep şer?i mahkeme sicilleri )?ndeki belgelerde yer almaktadır. türkler tarafından vakıflar yoluyla bir çok medrese, kitaplık, han, bedesten, çarşı, kastel, hamam, su yolu, cami gibi topluma hizmet eden tesisler ve binalar inşa edilmiştir. bu dönemde transit ticaret önem kazanmış, sanat kolları gelişmişti.



yerli sanayinin yıkılması ve anadolu?nun ekonomik bakımdan batının sömürgesi haline gelişi ( 1690 ? 1919 )

osmanlı yöneticileri yerli sanayinin korunması için tedbirler almamışlar, aksine avrupalıların ve azınlıkların az gümrük vergisi vererek daha ucuza mal satmalarına izin vermişlerdi. türk halkından ve esnafından alınan ağır vergiler sebebiyle avrupa mallarından daha pahalı hale gelen yerli sanayi ürünleri satılamadığından, yerli sanayi çökmüştü.

1610-1838 yılları arasında gaziantep?te, birçok esnaf ve halk ayaklanması olmuştur. şer?i mahkeme sicillerindeki belgelerden, osmanlı idaresinin yanlış kararlar alması sonucunda, bu dönemde sanayi ve ticaretin gerilediği, köylülerin dağlara çekildiği, azınlıkların ekonomik anlamda hızla güçlendiği anlaşılmaktadır.


antep halkına karşı diğer ıslam halklarının saldırıları

ıç güvenliği bozulan osmanlı idaresindeki türk olmayan halklar, kıtlık yıllarında antep yöresine ani yağmalarda bulunmuşlardır. saldırılar 16.yy.dan cumhuriyet devrine kadar kısa aralıklarla 400 yıl devam etmiştir. bu saldırıların en önemlileri 18. ve 19. yüzyıllarda suriye?deki muvaliler, aneze, rişvan, ketiken ve arap aşiretleri tarafından düzenlenmiştir.



ayrı bir devlet kurmak ısteyen canpolatoğulları ıle savaş

17.yy.da kilis çevresinde canpolatoğlu ailesinden vali ve paşalar osmanlı devletine karşı zaman zaman ayaklandılar. bunlardan hüseyin paşa ve ali paşa, osmanlı ımparatorluğu?ndan ayrı bir devlet kurmak istiyorlardı. ayrı para bastırdılar. hutbede isimlerini okuttular. halep civarında bağımsız devlet kurmak isteyen canpolatoğlu etrafında türk olmayan topluluklarda birleşti. antep halkı, osmanlı devleti?nin yanında yer aldı.



mısır kuvvetleri karşısında antep halkının 8 yıl süren savaşları ( 1832 ? 1839 )

mısır valisi mehmet ali paşa, antep bölgesi halkının osmanlı devleti idaresinden hoşnut olmadığını biliyordu. osmanlı hanedanını ele geçirmek amacıyla oğlu ıbrahim paşa kumandasındaki bir orduyu güney anadolu?ya gönderdi. mısırlılar anadolu?yu türkçe konuşan askerlerle ele geçirmek istiyorlardı. bu amaçla mehmet ali paşa 8 yıl boyunca antepli, kilisli, hataylı, çukurovalı türk gençleriyle ordusunu güçlendirmek için çalıştı. güney türkleri, mehmet ali paşa?ya boyun eğdikleri takdirde, milli birlik ve beraberliğin, arap kültürü ile bozulacağını anlamışlardı. bu yüzden direndiler. bir direniş esnasında mısırlı yöneticiler 400 antepli ?yi kılıçtan geçirerek cezalandırdılar.

bu savaşlarda osmanlı ordusu, antep halkına yardım edememiş, üstelik nizip?te mısır kuvvetlerine yenilmiştir. antep halkının direnişini anlatan şer?i mahkeme sicilleri, destanları ve hikayeleri, 8 yıl savaşlarının 1920 yılında fransızlara karşı yapılan savunmadan çok daha zor şartlar içinde geçtiğini göstermektedir. bu savaşlarda osmanlı kültürünü savunan medrese çevresi tarafsız davranırken, türk kültürüne bağlı halk kitleleri mısır ordusuna karşı çıkmış ve onları güney anadolu?dan çekilmeye mecbur etmişlerdi.