2-din bilginleri ve lügat yazarlari :
mütercim asım (1755-1819):
antep’te doğmuştur. ilk bilgilerini babası şeriye mahkemesi başkatibi mehmet cenani efendi’den almıştır. arapça, farsça öğrenmiş türkçe, arapça ve farsça manzumeler yapmıştır. bir ara antep’te mahkeme katipliği yapmış, sonra mehmet nuri paşa’nın divan katibi olmuştur. istanbul’da 1791′de başladığı “burhan-ı kaatı” çevirisini altı yılda tamamlamış ve padişah iii. selim’e sunmuştur. padişah bu çalışmasına karşılık ona bir ev, medresserüüsu (bilginlik aşaması) ve fazlaca para bağışı yapmıştır. mütercim ahmet asım, 1798′de tuhfe-i asım adlı arapça-türkçe manzum sözlüğünü yazmış ve siyer-i halebi’yi türkçeye çevirerek iii. selim’e sunmuştur. 1802′de hacca gitmiş 1805′te kamus-u, türkçeye çevirmeye başlamıştır. kamus çevirisini 1810′da tamamlamış, padişah ii.mahmut’a sunmuştur. padişah onu süleymaniye müderrisliği’ne yükseltmiştir. sonra da selanik kadılığı’na getirilmiştir. 1819′da vefat etmiştir.
mütercim asım, dil çalışmalarına öncülük etmiştir. şairliği ve tarih çalışmaları vardır. gazali’den ihya-i ulum-u çevirmiştir. onun en önemli çevirisi kamus’tur. arapçadan arapçaya çevrilmiş bir sözlüktür. asım, bu kamus’u türkçe’ye çevirmiştir. kendi döneminde kamus, dalında bir çığır açmıştır. bu nedenle bu ünlü çevirisi oldukça önemlidir. tuhfe-i asım (arapça-türkçe sözlük ), asım tarih, tercüme-i siyer-i halebi adlı tercümelerive bir divanı vardır.

ayni (1766-1837):
osmalı şair ve yazarıdır. ayni hasan efendi, darende, maraş ve elbistan gibi merkezlerde bulunmuş, 1790′da istanbul’a gidip medrese öğrenimi görmüştür. saraya yakın kişilerle ilişki kurmuştur. 1831′de babıali’de arapça ve farsça öğretmenliğine getirilmiştir. ayni’nin türkçe, arapça manzum sözlükleri yanında en önemli eseri saikname’dir. 1788-1836 yılları arasındaki dönemin olaylarını kaplayan bu eserin de yapılan yapıları ve onarımlara geniş yer vermiştir. nusretname adlı başka bir eseri de ordudaki düzensizlikleri dile getirdiğinden önemli sayılmaktadır.

şeyh (bilgin) ahmet:
17.yy.da yaşamıştır. arapça-türkçe nazm-ül leallügat kitabı vardır.

fedai:
tuhfe-i fedai isimli manzum lügatın yazarıdır. 17.yy. şair ve dilcilerindendir.

ayni abdurrahman:
zeynettin tuhfesi isimli manzum lügatın yazarıdır. şerh-i dürür, şerh-i semsiye, şerh-i nihaye gibi eserleri ile tanınmıştır.