karabıyıklı olayı
ışgal döneminde gaziantep bölgesinde motorlu ve atlı araçların geçmesine en elverişli kilis-antep-maraş yoluydu. suriye?den hareket eden fransız işgal kuvvetleri, takviye birlikler ile erzak kolları trenle kilis yakınında bulunan katma ıstasyonu?na ve takiben kilis-antep yolu ile antep?e geliyorlardı. antep?ten hareket eden fransız nakliye kolları sarp tepelerden geçerek maraş?a gidiyorlardı.
aralık 1919?da antep-maraş ve ıslahiye-maraş karayollarında fransız nakliye kolları devamlı olarak türk çetelerinin baskınlarına uğramaya başlamıştı. maraş?ta türkler gizlice savaşa hazırlanıyordu. böylece ilk savaşlar düşman birliklerinin gelip geçtiği yollar üzerinde başlamıştır. antep-maraş karayolu üzerinde fransız birlikleri öldürücü darbeyi 20 ocak 1920 tarihinde karabıyıklı?da karayılan çetesi vurmuştur.
karabıyıklı baskını antep-maraş yolunu fransızlara kapatmıştır. bu baskın tam bir zaferdi. karayılan ismi bu olaydan sonra gaziantep bölgesinde bilinir olmuştu.
antep?te bulunan fransız birlikleri maraş?a gitmeye bir daha teşebbüs edemediler. karabıyıklı baskını sonucunda maraş-antep kararyolunun önemli kısmı tamamen türklerin eline geçmişti. bunun sonucunda kuvâ-yı milliyecilerin antep ile antep-kilis yolu üzerinde faaliyetlerinin artırmaları kolaylaşmıştır.
karayılan ( 1888 ... 24.05.1920 )
asıl adı mehmet olan karayılan; gaziantep?in 40 km. kuzeyinde kahramanmaraş ili pazarcık ilçesi höcüklü köyü elifler mezrasında 1888 yılında doğmuştur.
karayılan, hayvan sürüleri bulunan ve çevresine göre zengin sayılan bir köylü ailesine mensuptu. karayılan?ın babası 1904 yılında ermeni eşkıyaları tarafından obasına yapılan baskın sırasında şehit edilmiştir. bu tarihte karayılan 16 yaşındaydı.
genç yaşta yalnız kalan karayılan, kendi kendine okuma-yazmayı öğrenmiş, bir süre köy imamlığı yapmıştır.
birinci dünya savaşı?nda rus cephesinde savaşmış, çeşitli yararlıklar göstermiş ve çavuşluğa terfi ettirilmiştir. bu savaşta ayağından yaralanarak malatya hastanesi?nde tedavi edilen karayılan, daha sonra köyüne dönmüştür. hükümet kuvvetleriyle birlikte eşkıya bozan ağa?yı vurmuş, avanesini dağıtmıştır.
antep savaşı şiddetlenince çetesiyle karabıyıklı?da düşmana ilk ve kesin darbeyi indiren karayılan, kuvâ-yi milliye safına katılmıştır. daha sonra dülük köyüne gelerek şehri kuşatan fransız çemberini yarmış ve antep?e girmiştir. karargah olarak önce bekirbey sonra karagöz camisini kullanmıştır. şehir içi ve şehir dışı savaşlarına katılmıştır. kendisine şıhın dağı?ndaki ( sarımsak tepe ) fransızları püskürtmesi emri verilen karayılan, bu çarpışmada ( 24 mayıs 1920 tarihinde ) şehit düşmüştür.
bu olayla birlikte karayılan ismi, antep halkını temsil eden kahramanlardan biri olmuştur.
şahin bey?in antep-kilis yolundaki faaliyetleri
fransızlar, başlangıçta antep?lilerden pasif direniş görüyorlardı. antep ve köylüleri, fransızlar ve ermenilerin tahıl ve tahkimat ihtiyaçlarının karşılanmaması amacıyla erzak ve kereste satmıyorlardı. antep?ten erzak tedarik edemeyeceklerini anlayan fransızlar, yiyecek maddelerini diğer bölgelerden getirmek zorunda kaldılar.
fransızlar, ikmallerini devamlı olarak antep-kilis yolunu kullanarak yaptıklarından burası önem taşımaktaydı. heyet-i merkeziye aldığı tedbirlerle maraş yolunu fransızlara kapattıktan sonra fransızların tümen karargahı olan katma?dan ve kilis garnizonu?ndan antep?e gelecek yardımlar önlenmiştir.
antep-kilis yolunun müdafaası görevi ilk önce mısırzade nuri bey?e verilmişti. ışte, tam bu sıralarda şahin bey antep?e gelmişti. şahin bey?e bu lakap halk tarafından verilmiştir. asıl adı mehmet sait?tir. 1877?de gaziantep?in bostancı mahallesinde doğmuş, 1899?da yemen?e er olarak gitmiştir. yemen?de vazifesinde gösterdiği başarı neticesinde başçavuş olmuştur. 1911?de trablusgarp savaşlarına gönüllü olarak katılmıştır. balkan savaşlarında, birinci dünya savaşında çanakkale, romanya, filistin cephelerinde savaşmıştır. 1917 ekim?inde ise sina cephesinde görev almış ve rütbesi teğmenliğe yükselmiştir. bu arada ıngilizlere esir düşmüş ve mısır?da seydi beşir kampı?nda aralık 1919?a kadar kalmıştır. mütarekeden sonra ıngilizler türk esirleri serbest bırakmışlar ve şahin bey de 13 aralık 1919?da ıstanbul?a gelmiştir. ali rıza paşa kabinesinde harbiye nazırı olan cemal paşaya müracaat ederek antep?e yakın olan birecik ılçesi askerlik şube başkanlığı?na tayin olmuştur. bu esnada fransızlar, antep?teki konumlarını güçlendirmek için katma-kilis-antep yolu ile takviye kuvvetleri getirmekte ve bu yol üzerinde serbestçe hareket etmekteydiler.
antep savunması?nı her şeyin üstünde tutan şahin bey, çapalı köyüne giderek burayı merkez yaptı, 100 kişilik bir kuvvet oluşturdu. bir süre sonra ulamasere gibi üç önemli yerde siperler kazdıran şahin bey, yolun kontrolünü tamamen sağladı.
3 şubat 1920 tarihinde kilis?ten antep?e hareket eden iki bölüğün himayesindeki 150 arabalı bir fransız erzak kolu şahin bey kuvvetleri tarafından kertil?de pusuya düşürülerek geri dönmek zorunda bırakılmıştır.
4 şubat 1920?de kilis yoluna hakim olan milli kuvvetler telgraf hatlarını tahrip ederek, fransızların kilisler olan her türlü irtibatını kesmişlerdi. bu esnada antepliler, bir taraftan şahin bey?e cephane ve erzak göndermekte, diğer taraftan şehir içi teşkilatının tanzimine çalışmaktaydılar.
fransızlar, 18 şubat ?ta bu yoldan geçmeyi bir daha denediler fakat şahin bey kuvvetlerince mağlup edilerek kilis?e geri çekildiler.
şahin bey?in şehit düşmesi
fransızlarla ilk önemli çarpışma, kızılburun tepelerinde, kilis kuvâ-i milliye kuvvetlerinin de işbirliği ile yapıldı. ıkinci büyük çarpışma, kertil civarında oldu. fransızlar türk birliklerinin bulunduğu sahaları top ateşi ve makineli tüfek yağmuruna tutmaları üzerine türk birlikleri çekilmek zorunda kaldılar. savaşın üçüncü gününde, şahin bey hiç uyumamıştı. oradan oraya koşarak kuvvetlerinin direniş gücünü artırmaya çalışıyordu.
fransızlar şahin bey?in kuvvetleri üzerine son kez top ve makineli tüfeklerle saldırdılar. top ve mermi yağmuru altında sadece tüfekle karşı koymanın ölümle neticeleneceğini anlayan şahin bey?in kuvvetleri geri çekilmeye başladı. şahin bey?in yakınında bulunan arkadaşları birlikte çekilmek için şahin bey?e ısrar ettiler. o, çekilmeyi her defasında reddetti. elmalı köprüsü taşlarını kendine siper ederek fransızlara ateş etmeye devam etti. şahin bey fransız piyadelerinin süngü darbeleri altında 28 mart 1920 tarihinde şehit düştü. onun şahadeti üzerine milli kuvvetler daha gerilere, antep kuzeyine doğru çekildiler.
şahin bey?in şehit olması ve türk kuvvetlerinin yenilgiye uğraması anteplileri çok üzmüştü. fakat bu sırada kılıç ali bey?in antep?e gelişi, anteplilerin maneviyatını yeniden yükseltti. mustafa kemal?in emri üzerine sivas?tan hareketle maraş?a gelmiş olan kılıç ali bey, antep heyet-i merkeziye?sinin isteği üzerine buradan antep?e gönderilmiştir. antep?teki milli kuvvetlerden kilis?te kamil polat, nizip?te habeş, urfa?da ali saip bey ve pehlivanzade nuri?nin milis kuvvetleri bulunuyordu. bunların bir komuta altında birleştirilmesini planlayan kılıç ali, antepliler?in savunma gücünü artırmıştır.
mağarabaşı savaşı ( 26 nisan 1920 ) ve kuşatmanın kaldırılması
26 nisan 1920 sabahı şehrin doğu kısmını kuşatan albay normand birlikleri mağarabaşı semtini aralıksız bombalarken, aynı anda iki tankın desteği altında 400 kişilik bir fransız kuvveti nizip yolu üzerinden şehrin doğu cephesine taarruz başlattı. küçük çaplı top ve makineli tüfeklerle donatılmış tanklar, türk siperlerine en yakın mesafelere kadar sokularak ateşe başlayıp piyadelerin ilerlemesini sağlamışlardı. ancak tanklarından biri arızalanan ve fazla ilerleyemeyeceklerini anlayan fransızlar, daha fazla kayıp vermemek için geri çekildiler.
kurbanbaba taarruzu
fransızların işgalinde bulunan mevkiler içinde askeri bakımdan en önemlisi kurbanbaba tepesi?ydi. bu tepe, hem fransız karargahının bulunduğu kolej?e, hem de mardin tepeye hakim bir vaziyettedir. stratejik bakımdan önemli olan bu tepenin ve civardaki tepelerin elde edilmesi gerekiyordu.
2 mayıs 1920 günü şafakla fransız cephesine taarruza başlandı. fransızların şiddetli karşı koyması karşısında ara verilen taarruza saat 15?de yeniden ve daha şiddetli bir şekilde başlandı. akşama yakın siperlere girildi. yapılan süngü çatışmasından sonra fransızlar mardin tepe istikametinden geri çekilmeye mecbur bırakıldı.
mamet alberto